Het Woordenboek van Nieuwe Woorden (WNW) is een online woordenboek waarin woorden die vanaf het jaar 2000 zijn ontstaan, worden beschreven. Nieuwe woorden heten ook neologismen. Neologismen zijn een populair onderwerp: journalisten, studenten en leerlingen willen er alles over weten en schrijven er vaak over. Lexicografen (woordenboekmakers) en andere taalkundige onderzoekers van over de hele wereld houden zich ermee bezig in onder andere woordenboekprojecten en praten erover op congressen. In 2018 is er daarom op het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) gestart met een speciaal neologismenwoordenboek. Nieuwe woorden worden er vrij uitgebreid in beschreven: niet alleen de betekenis wordt vermeld, maar ook informatie over grammatica, spelling en etymologie (de oorsprong van het woord). Bij ieder woord wordt vermeld wanneer het opkwam en of het lang in gebruik is gebleven: de ‘levenscyclus’ van een woord kan zo in kaart worden gebracht. Ook de bron waarin het woord voor het eerst is gebruikt wordt vermeld, en hoe het woord vormelijk in elkaar zit. Verder laten we zien hoe een nieuw woord past in de taal: hoe het lijkt op woorden die al bekend klinken, maar het toch ook een eigen betekenis heeft.
Het WNW neemt niet alleen de beklijvende nieuwe woorden op (app, selfie, keuzestress, ontspullen), maar juist ook veel nieuwe woorden die kortere tijd bestaan. De coronacrisis zorgde bijvoorbeeld voor veel nieuwe woorden, zoals knuffelcontact en raamvisite, maar ook de economische recessie van ruim tien jaar geleden was een bron van nieuwe woorden, bijvoorbeeld bankendomino ‘reeks faillissementen van onderling samenwerkende financiële instellingen’ en recessionista ‘modebewuste vrouw die in tijden van crisis probeert om er met zo min mogelijk geld zo modieus mogelijk uit te zien; fashionista in crisistijd’. Ook perioden van verkiezingen en kabinetsformaties zijn altijd aanleiding voor veel nieuwe woorden.
Veel neologismen zijn geen blijvertjes en zullen dus uiteindelijk niet in een woordenboek van algemeen Nederlands belanden (bijvoorbeeld het Algemeen Nederlands Woordenboek). Het zou jammer zijn als nieuwe woorden – en dan ook de minder beklijvende – nergens worden vastgelegd, want ze zitten vaak interessant in elkaar. Ze passen bijvoorbeeld in een bepaald patroon van woordvorming dat je ook bij andere nieuwe woorden ziet (behalve lokpubers heb je bijvoorbeeld ook lokoma’s, lokfietsen en lokkoffers) en ze lijken in vorm en betekenis vaak op woorden die al bekend zijn (een hangoudere hangt doelloos rond, net als de hangjongere). Bovendien vertegenwoordigen veel nieuwe woorden duidelijk een bepaalde tijd.
Het WNW is een online woordenboek in ontwikkeling en er ligt geen papieren versie aan ten grondslag. De woordenboeklemma’s zijn hierop afgestemd en er is van meet af aan rekening gehouden met de mogelijkheden, eisen en problemen die aan het maken van een nieuw digitaal woordenboek verbonden zijn. Dat geldt voor de materiaalverzameling, de bewerking en de publicatie. Zo zijn er soms afbeeldingen, video’s of geluiden aan de beschrijving van de woorden toegevoegd op plaatsen waar dat relevant is.
Het kan voorkomen dat u een neologisme opzoekt dat nog niet in het woordenboek staat. Een woordenboek van nieuwe woorden is – net als ieder ander woordenboek – eigenlijk nooit af: er komen voortdurend nieuwe woorden bij. Het WNW wordt voortdurend geüpdatet, maar omdat het om neologismen gaat zijn veel woorden recent ontstaan, en daarom soms niet direct op dezelfde dag beschreven. Mist u een woord dat u wel in het WNW verwacht? Neem dan contact met ons op.
Als uitgangspunt voor de bewerking van nieuwe woorden gebruikt het WNW onder andere het ANW-corpus, een corpus van ruim 100 miljoen woorden dat speciaal voor het Algemeen Nederlands Woordenboek (ANW) is samengesteld. Dit corpus bevat materiaal uit alle domeinen van de samenleving. Daarnaast wordt uitgebreid gebruikgemaakt van relevant materiaal uit andere bronnen, zoals het Corpus Hedendaags Nederlands (CHN) en internet.
In de huidige versie van het WNW zijn 16.512 woorden opgenomen die behandeld zijn in 3940 trefwoorden. De trefwoorden bevatten in totaal 4237 betekenissen, 4496 synoniemen, 15.426 voorbeeldzinnen, 3333 combinaties, 37 vaste verbindingen en 0 spreekwoorden. Verder zijn 201 afbeeldingen, 93 video's en 0 geluiden opgenomen.
Onder opgenomen woorden wordt verstaan: de som van het aantal trefwoorden en de in de woordfamilie daarvan vermelde woorden (afleidingen, samenstellingen en samenkoppelingen, samenstellende afleidingen, overige woordfamilieleden). Niet meegerekend worden o.a. synoniemen, feminiemen e.d. die in de artikelen opgenomen zijn, maar niet apart als artikel zijn behandeld.
De applicatie bevat links naar externe sites voor afbeeldingen, geluiden en video's. In het geval van afbeeldingen wordt een "postzegelformaat" van het plaatje getoond als voorbeeld. Wij gaan ervan uit dat dit toegestaan is volgens het Nederlandse auteursrecht. Indien het WNW linkt naar een afbeelding op uw site en u daar bezwaar tegen maakt, mail dan naar servicedesk@ivdnt.org.
De applicatie gebruikt een aantal componenten van de Apache Software Foundation, waaronder Tomcat, Lucene, Xalan, Log4J en Velocity. Deze componenten zijn beschikbaar onder de Apache License 2.0.
De applicatie gebruikt MySQL als database. Deze is beschikbaar onder de GNU General Public License.
De applicatie gebruikt c3p0 voor database connection pooling. Deze is beschikbaar onder de Lesser GNU Public License.
De applicatie gebruikt een aantal pictogrammen uit de Silk Icons verzameling. Deze mogen gebruikt, gewijzigd en gedistribueerd worden onder de voorwaarden van de Creative Commons Attribution 2.5 licentie. De pictogrammen zijn hier en daar aangepast aan onze eigen wensen.
Als u vragen hebt over of problemen hebt met de applicatie: mail dan onze servicedesk.