effect dat erin bestaat dat wetenschappelijke prestaties van vrouwen worden genegeerd
of onderschat en vaak ook onterecht aan mannen worden toegekend
Het effect is vernoemd naar de vroege feministe Matilda Joslyn Gage, die het verschijnsel
al omschreef in haar essay 'Woman as Inventor' (1870).
Een matilda-effect…
is een effect; is een gevolg; is een omstandigheid
[Betrokkene]
heeft betrekking op vrouwelijke wetenschappers
[Gevolg of resultaat]
zorgt ervoor dat vrouwen in de wetenschap benadeeld worden en mannen in de wetenschap
onterecht bevoordeeld worden
[Onstoffelijke inhoud]
is het effect dat erin bestaat dat wetenschappelijke prestaties van vrouwen worden
genegeerd of onderschat en vaak ook onterecht aan mannen worden toegekend
Een vrouw moest men niet. Omdat men, schreef een Amsterdamse hoogleraar, "van een
dame niet vergen kan in weer en wind de inspecties op de velden te houden". Tine kreeg
te maken met wat tegenwoordig het matilda-effect heet: mannelijke wetenschappers die
gingen strijken met de eer van haar onderzoeksresultaten.
Terwijl het werk van Foote naar de achtergrond raakte, kwam Tyndall bekend te staan
als de ontdekker van het broeikaseffect. Dat is het verhaal van Eunice Newton Foote.
En tegelijk het verhaal van heel veel andere vrouwelijke onderzoekers. Hun wetenschappelijke
ideeën werden niet serieus genomen, vergeten of genegeerd. En een man ging er vervolgens
met de waardering vandoor. Natuurlijk worden ook de ideeën van mannen vaak onderschat.
Maar er zit door de eeuwen heen zo'n consistent patroon in de onderwaardering van
vrouwelijke onderzoekers dat de Amerikaanse wetenschapshistorica Margaret Rossiter
er in 1993 een naam aan gaf: het Matilda-effect. De beroemdste voorbeelden van dit
effect zijn misschien wel Rosalind Franklin en Lise Meitner. Franklin speelde een
belangrijke rol in het ontdekkingsproces van de structuur van DNA, maar de mannen
met wie ze samenwerkte ontvingen er een Nobelprijs voor.
Vrouwelijke auteurs zijn niet alleen in de minderheid, maar krijgen ook systematisch
lagere beurzen. Nochtans zijn de commissies van het VFL 'genderevenwichtig' samengesteld
en behoort diversiteit tot de aandachtspunten. Wat veroorzaakt die discrepantie dan?
Het zou kunnen dat de beoordelingscriteria, hoe objectief ook, ongewild in het voordeel
van mannen spelen, omdat vrouwen minder prijzen winnen, minder publiceren in literaire
tijdschriften, en hun dossier dus minder kunnen stofferen. Een andere mogelijkheid
is dat mannen zichzelf beter verkopen. Of misschien speelt ook hier het Matilda-effect
en zijn we geneigd te geloven dat mannen zullen waarmaken wat ze met veel branie aankondigen,
terwijl we dat van vrouwen betwijfelen. Om de werkelijke oorzaken op te sporen zou
je een breed diepte-onderzoek moeten doen en de criteria testen op hun genderneutraliteit.
